Ciekawe przypadki, czyli o trudnej odmianie rzeczowników

Autor: abctlumaczenia
Data publikacji:
font-705667_1920

Język polski, choć niewątpliwie piękny, nie należy do najłatwiejszych. Wśród wielu pułapek, które czyhają na jego użytkowników znajdują się także związane z deklinacją. Problemy mają nie tylko cudzoziemcy, ale również Polacy na co dzień władający dobrze językiem ojczystym. Poniżej znajduje się kilka przykładów dla zobrazowania niniejszej tezy.

Odmiana rzeczowników

Rzeczownik jest niezależną częścią mowy, która nazywa miejsca, osoby, rzeczy czy zjawiska. Głównie w zdaniu pełni on rolę podmiotu, zdarza się także, że występuje jako orzecznik, dopełnienie czy przydawka. Ma on określony z góry rodzaj i odmienia się przez liczby i przypadki. W takim przypadku odmiana rzeczowników ukrywa się pod pojęciem deklinacji, czyli zmienia swoją pierwotną formę w zależności od przypadku. Zmianie ulega końcówka wyrazu, zaś główny temat odmiany rzeczownika pozostaje bez zmiany.

Co ważne, przed rozpoczęciem odmiany przez przypadki należy wiedzieć, że rzeczownik odpowiada na pytania „kto?” i „co?”.

Znając definicję i pytania czym jest rzeczownik, jego odmiana w zdaniu tej części mowy może być niewątpliwie kłopotliwa. Większości przypadków może występować w liczbie pojedynczej i liczbie mnogiej co nie ułatwia odmiany rzeczowników. Dodatkowo posiadają także rodzaj określony – żeński, męski i nijaki. Zdarzają się także wyrazy, u których nie występuje liczba pojedyncza oraz takie, które nie mają liczby mnogiej.

odmiana rzeczowników

Odmiana rzeczowników – podział ze względu na rodzaje

Rzeczowniki w liczbie pojedynczej dzielimy na:

  • męskie – przeważnie kończące się spółgłoską (kalendarz, but), zdarzają się także wyrazy zakończone na „-a”, „-o” lub „-y” (mężczyzna, piesio, leśniczy),
  • żeńskie – kończące się na samogłoskę „-a” lub „-i” (kobieta, gospodyni), zdarzają się także rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na spółgłoskę (krew),
  • nijakie- zazwyczaj kończące się na „-e”, „-ę”, „-o” (zadanie, prosię, dziecko), rodzaj nijaki posiada także wyrazy zapożyczone z języka łacińskiego zakończone na „-um” jak na przykład muzeum czy liceum.

Rzeczowniki w liczbie mnogiej dzielimy na:

  • męskoosobowe – są to przeważnie rzeczowniki, które w liczbie pojedynczej posiadają rodzaj męski i łączą się z zaimkiem „ci”, jak na przykład „kochankowie”;
  • niemęskoosobowe – pozostałe rzeczowniki, co ważne w mianowniku liczby mnogiej łączą się z zaimkiem „te” np. „charaktery”.

Przypadki w języku polskim

Rzeczowniki języku polskim odmieniają się przez siedem przypadków.

Odmiana przez przypadki w liczbie pojedynczej:

  • mianownik („kto? co?”): kobieta;
  • dopełniacz („kogo? czego?”): kobiety;
  • celownik („komu? czemu?”): kobiecie;
  • biernik („kogo? co?”): kobietę;/li>
  • narzędnik („z kim? z czym?”): z kobietą;
  • miejscownik („o kim? o czym?”): kobiecie;
  • wołacz („o!”): kobieto!

Odmiana przez przypadki w liczbie mnogiej:

  • mianownik („kto? co?”): kobiety;
  • dopełniacz („kogo? czego?”): kobiet;
  • celownik („komu? czemu?”): kobietom
  • biernik („kogo? co?”): kobiety;
  • narzędnik („z kim? z czym?”): z kobietami;
  • miejscownik („o kim? o czym?”): kobietach;
  • wołacz („o!”): kobiety!

W języku polskim występują także rzeczowniki, o bardzo nietypowej odmianie jak na przykład te rodzaju męskiego z końcówką „-anin” (wegetarianin). W liczbie mnogiej posiadają skrócony temat (tracą cząstkę „-in”) i w dopełniaczu odmiana rzeczowników tego typu będzie miała postać „wegetarian” lub „wegetarianów”

notatnik

Odmiana przez przypadki trudne przykłady

Piszę blog czy piszę bloga?

Blog jest rzeczownikiem męskim nieżywotnym (takim jak stół, samochód, czy pamiętnik), a takie rzeczowniki mają biernik równy mianownikowi, czyli bezkońcówkowy, dlatego: kupiłem stół, mam samochód, piszę pamiętnik. W związku z tym poprawna i staranna forma brzmi piszę blog. Jednak od początku funkcjonowania tego słowa w języku polskim użytkownicy upodobali sobie formę piszę bloga, dlatego prawdopodobnie niebawem słowniki zezwolą na oboczność i obie formy staną się poprawne, gdyż o kształcie języka na końcu zawsze decydują jego użytkownicy (uzus).

W cudzysłowie czy cudzysłowiu?

Zawsze w cudzysłowie, to jedyna dopuszczalna forma miejscownika. Rzeczownik ten odmieniamy jak rów, czyli: rowu ; cudzysłowu, rowowi; cudzysłowowi, rowem; cudzysłowem, w rowie ; w cudzysłowie. Błędna forma cudzysłowiu może wynikać z podobieństwa do rzeczowników tułów, ołów, lub rzeczowników nijakich typu posłowie, przysłowie, czy wielosłowie.

Drink i link

Mimo, że oba wyrazy łączy pochodzenie (anglicyzm) oraz budowa fonologiczna (brzmią bardzo podobnie) nie podlegają temu samemu wzorcowi odmiany, w dopełniaczu mamy piję drinka, ale szukam linku. Dzieje się tak, ponieważ drink traktujemy podobnie jak inne nazwy alkoholi i porcji alkoholi rodzaju męskiego (szampana, sikacza, sznapsa, kielicha), a link zaś jak pozostałe rzeczowniki męskie o zakończeniu –ink, -ynk (cynk, tynk, szynk).

Nie lubię kaszy manny

W przeciwieństwie do wielu innych kasz (gryczanej, jaglanej, owsianej itp.) kasza manna nie jest przymiotnikiem, lecz rzeczownikiem, warto dodać, że pochodzenia biblijnego (cudowne jadło, które Bóg zesłał z nieba Izraelitom). Dlatego odmienia się jak panna: M. manna, D. manny, C. mannie, B. mannę, N. manną, Msc. mannie, W. manno.

Orłu czy orłowi?

Po 89 roku nastały wielkie zmiany społeczne, polityczne, historyczne, a jednym z ich przejawów było pragnienie przywrócenia korony orłu, który znajduje się na naszym godle. Jedni optowali za nałożeniem jej orłu, inni orłowi i wszyscy mieli rację, gdyż obie formy celownika są poprawne.

Jeśli masz problem z przyimkami “do” i “na” w połączeniu z nazwami geograficznymi zachęcamy do przeczytania naszego artykułu. W których na przykładach objaśniamy różnice w zastosowaniu.

Odmiana rzeczownika – rzeczownik nieodmienny

Wydawałoby się, że umiemy już odmieniać wszystkie możliwe rodzaje rzeczowników, jednak nie obejdzie się bez wyjątków. Istnieją takie rzeczowniki, których w ogóle się nie odmienia. Należą do nich głównie zapożyczenia z języków obcych jak na przykład: kakao, taxi czy bikini. Podobnie wiele nazw geograficznych jak np. „Tokio” czy „Los Angeles” pozostaje bez odmiany, tak samo jak nazwiska o obcym brzmieniu, które ciężko dopasować, do jakiejkolwiek reguły polskiej gramatyki. Dlatego też jako ABC tłumaczenia specjalizujemy się we wszelakich przekładach językowych, oczywiście zgodnych z panującymi zasadami języka polskiego i języków obcych.

Odmiana rzeczownika – podsumowanie

Znając poprawną odmianę tej części mowy zarówno liczby pojedynczej jak i liczby mnogiej nie powinna ona sprawiać trudności. Odmianę rzeczowników utrudniać mogą jedynie liczne wyjątki, których trzeba się po prostu nauczyć. Odmiana rzeczowników naprawdę może być łatwa!

Autor

malgorzata-panasiuk
Małgorzata Panasiuk Tłumacz przysięgły języka angielskiego i rosyjskiego. Absolwentka Instytutu Lingwistyki Stosowanej na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończyła Studium Prawa Rosyjskiego na Uczelni Łazarskiego. Od 10 lat prowadzi własne biuro tłumaczeń.
Fanka jedzenia, podróży, książek, kina i teatru.

Potrzebujesz przetłumaczyć dokument?

W ofercie: Darmowa Wycena