Nauka języków obcych oraz poznawanie kultur
Po wpisaniu w wyszukiwarkę internetową słów “Dlaczego powinno się uczyć języków obcych” naszym oczom ukażą się niezliczone artykuły i listy, w punktach wymieniające wszystkie korzyści płynące z nauki języków innych niż ten ojczysty. Wiele publikacji kładzie nacisk na praktyczne, dające się zmierzyć zyski– możliwość znalezienia lepiej płatnej pracy, tańsze i łatwiejsze podróżowanie, poprawa pamięci i koncentracji, więcej możliwych ścieżek edukacyjnych, i tak dalej. Jednak niewątpliwie bezcenne są także nowe doświadczenia oraz zmiany sposobu myślenia związane z poznawaniem zupełnie nowego systemu komunikacji– możliwość spojrzenia na swój własny język i kulturę z zupełnie innej perspektywy, a także głębsze zrozumienie innego narodu czy grupy społecznej.
Człowiek i języki
Lingwiści już od dawna zgadzają się, że otaczający nas świat oraz języki, w których się porozumiewamy, oddziałują na siebie wzajemnie. Prawdą jest zatem, że elementy środowiska zewnętrznego kształtują komunikację między ludźmi; jednocześnie jednak cechy charakterystyczne poszczególnych języków, ich struktury gramatyczne czy leksykalne, wpływają na to, jak dana grupa społeczna postrzega otaczający ją świat. Czasami ciekawe wnioski i obserwacje na temat kultury odmiennej od naszej nasuwają się same. Przykładowo, w języku hindi “wczoraj” oraz “jutro” określone są tym samym słowem kal. Taki stan rzeczy najczęściej wyjaśniany jest tradycyjnym postrzeganiem czasu w hinduizmie, gdzie wszystkie wydarzenia rozgrywają się w nieskończonych cyklach. Innym przykładem może być język japoński, posiadający rozbudowany system zwrotów grzecznościowych, które odzwierciedlają istotne znaczenie hierarchii społecznych w kulturze japońskiej.
Ciekawe słowa w różnych językach…
Bardzo często zdarza się jednak tak, że sam rzut oka na pojedyncze słowo pochodzące z języka obcego może pozwolić komuś poznać odrobinę lepiej nową, fascynującą kulturę, a jednocześnie po prostu rozbawić i zaciekawić. Poniżej przedstawiamy niektóre z ciekawych, nieprzetłumaczalnych słów pochodzących z różnych języków. Lista zdecydowanie nie wyczerpuje tematu fascynujących zwrotów obcojęzycznych, dlatego zachęcamy do poszukiwań na własną rękę!
… czyli rozpoczynamy listę!
Waldeinsamkeit to pochodzące z języka niemieckiego wyrażenie, składające się ze słów Wald, oznaczającego las, oraz Einsamkeit, oznaczającego samotność. Dosłownie przetłumaczone brzmiałoby więc “leśna samotność”.
Sobremesa jest hiszpańskim słowem, które oznacza “nad stołem”, “przy stole”. Używane jest do określenia ważnego w hiszpańskiej kulturze momentu, gdy po wspólnym posiłku wszyscy odprężają się, prowadzą luźne rozmowy– w skrócie, spędzają przyjemnie czas w obecności bliskich sobie osób. Co ciekawe, sombremesa to w Hiszpanii godziny największej oglądalności telewizji!
Hygge to kolejne słowo, które opisuje ulubiony sposób spędzania czasu wolnego, tym razem w Danii i Norwegii. W obu językach zwrot ten oznacza poczucie komfortu i zadowolenia spowodowane przytulną, serdeczną atmosferą. Jednak począwszy od końcówki XX wieku, koncept ten nabierał znaczenia i stawał się coraz bardziej centralną częścią duńskiej kultury. W XXI wieku hygge stało się swego rodzaju dobrem eksportowym Danii; niezliczone napisane przez duńskich autorów książki, szerzej opisujące życiową filozofię hygge, odniosły międzynarodowy sukces i spopularyzowały ten termin na całym świecie.
Mångata to słowo pochodzące z języka szwedzkiego; wchodzące w jego skład måne i gata oznaczają odpowiednio księżyc oraz drogę. To poetyckie wyrażenie używane jest do opisania białej, falującej poświaty, którą dostrzec można na wodzie, gdy odbija się w niej księżyc. Co ciekawe, podobnym słowem w swoim języku mogą poszczycić się osoby mówiące po węgiersku! Ezüsthíd, czyli dosłownie “srebrny most”, używane jest przez Węgrów do opisania dokładnie tego samego zjawiska; zadziwić może też istnienie w tym języku słowa aranyhíd, czyli “złoty most”. To drugie oznacza z kolei chwilę, gdy promienie wschodzącego słońca tworzą na tafli wody złote odbicie.
Flâner to pochodzące z języka francuskiego słowo, które narodziło się w XIX wieku i charakteryzuje się ciekawym, bardzo specyficznym znaczeniem. Chodzi bowiem o czynność beztroskiego przechadzania się po ulicach Paryża, bez sprecyzowanego kierunku bądź celu. Osobę będącą w trakcie takiego spaceru określić można mianem flâneur.
Schadenfreude to jedno z najsłynniejszych nieprzetłumaczalnych niemieckich słów; w jego skład wchodzą słowa Schaden, czyli szkoda lub krzywda, oraz Freude, czyli radość. Sens całego wyrażenia to postawa charakteryzująca, niestety, większość z nas (nawet jeśli tylko raz na jakiś czas)– mianowicie radość czerpana z bycia świadkiem niepowodzenia drugiego człowieka. Powiązana jest ona ze szczególnie interesującym fenomenem psychologiczno-społecznym, jakim jest inequity aversion– naturalna preferencja człowieka do sprawiedliwości i równości, lęk przed przypadkowymi nierównościami oraz niechęć w stosunku do nich.
Mamihlapinatapai– choć to wygląd tego słowa z pewnością może w pierwszej chwili wzbudzić lęk, zdecydowanie warto dowiedzieć się o nim więcej, zarówno ze względu na jego fascynujące znaczenie, jak i z powodu jego ciekawej historii. Słowo to pochodzi z wymarłego już języka Yaghan. Posługiwali się nim członkowie plemienia o tej samej nazwie, zamieszkujący region Ziemi Ognistej, czyli najbardziej wysuniętej na południe części Ameryki Południowej. Sam język ogłoszony został wymarłym bardzo niedawno, bo w 2022, kiedy to zmarła ostatnia potrafiąca się nim posługiwać członkini plemienia Yaghan. Mamihlapinatapai to przykład niezwykłego słowa, jakie ta mowa pozostawiła po sobie; zostało ono nawet wpisane do księgi rekordów Guinnessa jako “najbardziej zwięzłe słowo” na świecie. Gdyby spróbować oddać jego znaczenie w języku polskim, byłoby to mniej więcej: bezsłowne spojrzenie na siebie dwóch osób, z których obie chcą coś zainicjować, ale każda boi się tego.
Aspaldiko to kolejne dość wzruszające słowo, pochodzące z języka Basków. Oznacza ono uczucie szczęścia i euforii odczuwane, gdy spotyka się osobę, z którą nie spotykało się przez długi okres.
Guanxi (关系) to przykład słowa, którego znaczenie jest nierozerwalnie związane z kulturą, z której ono pochodzi. Ten mandaryński zwrot często tłumaczony jest jako “relacje”, “sieć relacji” czy “więź”, jednak nie jest to do końca adekwatne. Słowo to opisuje rodzaj relacji charakterystyczny dla chińskiego społeczeństwa i niepisanych reguł, które w nim obowiązują; jest to rodzaj dobrej znajomości, w którym każda strona daje drugiej prezenty i świadczy jej przysługi. Jednak z pewnością nie jest to bezinteresowna uprzejmość– otrzymany od kogoś prezent zmienia się w niewypowiedziany dług wdzięczności, który będzie należało spłacić, gdy tylko druga osoba o to poprosi. Dlatego też w chińskim społeczeństwie powszechne jest nieprzyjmowanie otrzymywanych prezentów, w obawie przed nieskończonym cyklem oddawanych sobie wzajemnie uprzejmości.
Trudne słowa pochodzące z języka polskiego
Naszą listę zamykają słowa występujące w języku polskim, które często wymieniane są na różnych anglojęzycznych listach jako przykłady wyrażeń trudnych do przetłumaczenia. Należą do nich między innymi: “fajnie”, “załatwić”, “kombinować”, “kolega” lub “koleżanka”, “popita”, a nawet zwyczajne “no” czy “ojej”! Oprócz tych sprawiających tłumaczom trudności, bardzo popularne na zagranicznych stronach internetowych są takie polskie słowa, które dla obcokrajowca pozostają raczej niewymawialne. Są to na przykład: miłość, szczęście, przestrzeń, pieszczota, źdźbło. Na takich listach widnieją zarówno same wyrazy, jak i zapis ich wymowy, której wygląd rozśmieszy raczej wszystkich. W końcu jak inaczej ma zareagować pochodząca z Polski osoba, widząc “słowa” takie jak pshi-shwohshch (przyszłość) czy shchen – shchieh (szczęście)?
