W zawodzie tłumacza przysięgłego istotną rolę odgrywa odpowiedzialność zawodowa, rozumiana jako skutki prawne ponoszone przez tłumacza w rezultacie naruszenia zasad uprawiania zawodu. Wynika to wprost z faktu, że zawód tłumacza przysięgłego należy do zawodów zaufania publicznego i podlega ściśle określonym regułom.
Zasady wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego regulowane są przez odpowiedni akt prawny, czyli w tym przypadku przez ustawę z 25 listopada 2004 roku o zawodzie tłumacza przysięgłego. Zgodnie z nią, tłumacz przysięgły wykonuje różnego rodzaju tłumaczenia, sprawdza i poświadcza tłumaczenia sporządzone przez inne osoby, sporządza i sprawdza poświadczenia innych tłumaczeń, a także dokonuje tłumaczenia ustnego.
Poświadczenie polega na autoryzacji danego tekstu, którą przeprowadza tłumacz do tego uprawniony. Musi on być wpisany na listę tłumaczy przysięgłych, prowadzoną przez ministra sprawiedliwości oraz posiadać własną, niepowtarzalną pieczęć. Wzór takiej pieczęci zawiera podstawowe informacje:
- imię i nazwisko tłumacza,
- język w zakresie którego ma uprawnienia oraz pozycję na ministerialnej liście uprawnionych,
- pieczęć,
- podpis tłumacza (podpisywanie tłumaczeń może odbywać się za pomocą bezpiecznego podpisu elektronicznego) oraz wpis do rejestru tłumaczeń, tzw. repertorium.
Oprócz tego istnieje jeszcze wiele szczegółowych zaleceń, które wraz z powyższymi nadają tłumaczeniu charakteru urzędowego. Na tej podstawie opiera się odpowiedzialność cywilna tłumaczącego. Wszystkie te czynności tłumacz musi wykonywać z należytą starannością, z zachowaniem tajemnicy służbowej i przy nieustannym doskonaleniu umiejętności zawodowych. Dodatkowo, od tłumacza przysięgłego wymagane jest, aby przyjmował zlecenia od sądu, prokuratury, Policji i administracji państwowej. Obowiązek ten mogą znieść jedynie ważne okoliczności uniemożliwiającego jego wykonanie.
Odpowiedzialność prawna w przypadku złamania reguł
Złamanie reguł, czyli wadliwe wykonywanie zawodu, z pominięciem zasad wymienionych w ustawie, może doprowadzić do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec tłumacza, który się tego dopuścił. Niesie to za sobą liczne konsekwencje zawodowe oraz prawne dla tłumacza przysięgłego i właśnie na tym polega jego odpowiedzialność zawodowa.
Zgodnie z cytowaną ustawą, postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej tłumacza wszczyna i przeprowadza Komisja Odpowiedzialności Zawodowej na wniosek ministra sprawiedliwości lub wojewody. O rozpoczęcie takiego postępowanie do wyżej wymienionych podmiotów może wnosić zleceniodawca, według którego zlecenie zostało wykonane w sposób wadliwy, z naruszeniem zasad zawodu tłumacza przysięgłego lub w ogóle do niego nie doszło. Wynika z tego, że każdy korzystający z usług tłumacza ma prawo do zakwestionowania prawidłowości wykonanej pracy i dochodzenia swoich praw, odwołując się do tego, czym jest odpowiedzialność zawodowa.
Co grozi tłumaczowi?
Po wnikliwej analizie sprawy, członkowie Komisji Odpowiedzialności Zawodowej wydają orzeczenie i jeśli uznają zasadność wniosku, mogą nałożyć na tłumacza kary. W zależności od ciężaru gatunkowego przewinienia, tłumaczy przysięgłych mogą spotkać łagodne sankcje, takie jak upomnienie bądź nagana, poważniejsze – jak zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 3 miesięcy do 1 roku lub ciężkie, którym jest całkowite pozbawienie prawa wykonywania zawodu. W przypadku tej ostatniej ewentualności, tłumacz pozbawiony prawa wykonywania zawodu może ubiegać się o ponowne jego przyznanie, czyli o przystąpienie do egzaminu państwowego dopiero po upływie co najmniej 2 lat od orzeczenia.
Należy pamiętać, że obie strony postępowania, wnioskujący i tłumacz przysięgły, posiadają prawo do odwołania się od orzeczenia komisji. W tym celu trzeba złożyć takie odwołanie do sądu apelacyjnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tłumacza. Z innym rodzajem odpowiedzialności zawodowej tłumacz przysięgły spotyka się podczas pracy w ramach postępowań urzędowych lub sądowych, w których niezbędna jest jego obecność. Jej nieuzasadniony brak może spowodować nałożenie przez organ nadzorujący postępowanie kar porządkowych. Na podstawie kodeksu postępowania karnego sąd może ukarać tłumacza karą pieniężną do 3 tysięcy złotych, może też zażądać doprowadzenia na postępowanie, a nawet wyznaczyć areszt (do 30 dni) za uchylanie się od obowiązków zawodowych.
Kodeks postępowania cywilnego traktuje tłumacza przysięgłego jak biegłego, z czego wynikają przysługujące mu prawa i obowiązki. W ramach tych przepisów, na tłumacza może zostać nałożona kara finansowa (grzywna), jeśli zajdą następujące okoliczności: nieuzasadnione niestawiennictwo na rozprawie, nieuzasadniona odmowa złożenia przyrzeczenia, nieuzasadniona odmowa złożenia tłumaczenia, opinii oraz nieusprawiedliwione niezłożenie tłumaczenia, opinii.
Jak widać, kwestia odpowiedzialności zawodowej jest dla tłumacza przysięgłego niezwykle ważna, zarówno ze względu na jakość i komfort wykonywanej pracy, jak i konsekwencje, które mogą go dotknąć w przypadku naruszenia zasad wykonywania zawodu. Odpowiedzialność wymaga od tłumaczy przysięgłych posiadania całego zestawu cech, spośród których na pierwszy plan wysuwają się rzetelność, staranność, czujność i poczucie obowiązku.
Wykonując zawód zaufania publicznego, tłumacz przysięgły zobowiązany jest do postępowania silnie nacechowanego pod względem etycznym, co z jednej strony może wydawać się swego rodzaju ograniczeniem, z drugiej jednak daje satysfakcję oraz poczucie współtworzenia czegoś bardzo istotnego dla każdej wspólnoty, czyli kapitału społecznego. W ten sposób, przedstawiciele zawodu tłumacza przysięgłego stają w jednym rzędzie z takimi zawodami zaufania publicznego jak adwokat, radca prawny, lekarz, farmaceuta, doradca podatkowy czy też diagnosta laboratoryjny. Praca każdego z nich charakteryzuje się troską o interes publiczny.
